De eerste predikant

 

In "Vijftig huizen en een kerk"  lezen we dat de eerste predikant dominee Cornelis Bolt is. Hij is op dat moment  hulpprediker te Bakkeveen. De dienst waarin hij bevestigd is werd gehouden op 19 maart 1854. Hij zal ruim 15 jaar dominee zijn van de gemeente Grolloo-Schoonloo. Het verhaal over de  eerste dominee is een opmerkelijk verhaal. 

 

De informatie in dit artikel komt uit voorgenoemd boekje en uit krantenberichten. Het is samengesteld door Bertus Reinders in juli 2020. Het verhaal begint dus 167 jaar geleden. Dankzij de digitalisering van registers en akten en het kunnen inzien van scans van de kranten van die tijd is het mogelijk de 'eigenlijk recente' geschiedenis van ons dorp te beschrijven. Veel dank dus aan de site van het Drents Archief en Delpher.

 

 

1853

Het heeft wat voeten in de aarde gehad voordat Grolloo-Schoonloo een eigen kerk konden bouwen. Hierover is het een en ander te lezen op deze site. Uiteindelijk is het zover dat er gezocht kan worden naar een predikant. De kerkeraad heeft zich - zoals dat in oktober 1853 ging - gewend tot de Minister van Eeredienst. Ze verzoeken de minister "tot een handopening tot eene beroeping."

 

18531022-krant-NieuweDrentsecourant-kerk-vacature.jpg

 

Twee maand later, 9 december 1853, maakt de kerkeraad bekent dat uit een zestal kandidaten de heer Cornelis Bolt een beroepingsbrief zal worden toegezonden. Hierop brengt de heer Bolt een bezoek aan Grolloo en informeert hij de kerkeraad dat hij de beroeping heeft aangenomen. De nieuwe kerkgemeenschap Grolloo-Schoonloo heeft hiermee zijn eerste predikant.

De heer Bolt was één van de zeven kandidaten. Het betrof de volgende personen:

• Bolt, hulpprediker te Bakkeveen
• Dinckgreve, hulpprediker te Hollandsche Veld
• Stuivinga, hulpprediker te Groningen
• Frima uit Groningen
• Homan uit Groningen
• Brouwer, predikant te Annerveensche Kanaal

Op 19 maart 1854 doet Cornelis Bolt zijn intrede. Zijn stiefvader mocht hem bevestigen. De heer Slomp is predikant te Diever. Deze gebeurtenis werd door veel mensen bijgewoond. De intrede-rede van Cornelis vond in de middag plaats.

 

18531210-krant-NieuweDrentsecourant-kerk-vacature-ingevuld.jpg

 

18531214-krant-NieuweDrentsecourant-kerk-vacature-ingevuld.jpg

 

18540311-krant-PDAC-kerk-inwijding.jpg

 

18540315-krant-PDAC-kerk-inwijding.jpg

 

18540322-krant-NieuweDrentscheCourant-kerk-inwijding.jpg

 

1854

Een terugkerend probleem in de geschiedenis van onze kerk is het karige salaris dat beschikbaar is. Hoe verbind je een dominee voor langere tijd aan jouw kerk? In dit verhaal over Cornelis Bolt zult u zien dat hij heel erg aan Grolloo is gebonden, maar dan moet er meer zijn geweest dan het salaris. Een dominee met een ware roeping waarschijnlijk.

Onderstaand artikel spreekt over een bedrag van vijf gulden. Nu, in 2020, kunt u daar wellicht ergens een kopje koffie voor kopen, maar in die tijd was het serieus geld. Omgerekend betekent dit in 2020 € 50,-. Het artikel maakt duidelijk dat ook in Grolloo het salaris schraal was.

 

18541202-krant-NieuweDrentscheCourant-kerk-salaris_predikant.jpg

 

1855

In de huidige tijd is het heel eenvoudig een bericht te versturen, zodat de ander weet dat je iets later bent, plotseling verhinderd bent of anderszins. Dat ging in 1855 niet en zo kon het voorkomen dat DS. C. Bolt werd verwacht in Westerbork. De heer Bolt had toch toegezegd te zullen preken? Er werd 2,5 uur op hem gewacht, maar hij kwam niet opdagen. Het artikel verwoord de boosheid netjes, maar er zal die middag best iets gezegd zijn in Westerbork.

Drie dagen later lezen we in een ingezonden bericht dat er een goede reden was voor de afwezigheid van de heer Bolt. Een vriend van Cornelis, G. Horreus de Haas predikant te Dwingeloo, schreef op verzoek van Cornelis dat Cornelis drie dagen voor Pinksteren een brief had geschreven met het verzoek de collega uit Beilen te vragen. Cornelis heeft gevraagd hem te verwittigen indien dit niet zou lukken. Hij heeft nooit een bericht ontvangen en ging er van uit dat hij bij zijn stervende vader kon zijn. Daar is hij ook geweest en hij heeft zijn vader nog kunnen spreken voor diens dood.

De dominee uit Dwingeloo voegde er wel aan toe dat hij het netter had gevonden dat de krant eerst even in Grolloo en Westerbork was gaan vragen naar de omstandigheden alvorens een dergelijk relaas in de krant te plaatsen.

 

18550606-krant-PDAC-kerk-ds_Bolt_komt_niet_opdagen.jpg

 

18550609-krant-PDAC-kerk-ds_Bolt_komt_niet_opdagen.jpg

 

1856

Op 11 november 1856 treedt dominee Bolt in het huwelijk met Alagonda Geertruida Borgesius uit Slochteren. Zij is dochter van een dominee.

Bronvermelding
Huwelijksregister Rolde 1856, archiefnummer 0166.022, inventarisnummer 1856, aktenummer 17, Gemeente: Rolde
Bruidegom: Kornelis Bolt, geboren te Achterkarspelen op 04-12-1821; beroep: predikant, zoon van Jan Bolt en Aafke Kornelis Iest, beroep: zonder.
Bruid: Alagonda Geertruida Borgesius, geboren te Slochteren op 20-03-1831; beroep: zonder, dochter van Eltje Jacob Borgesius, beroep: predikant, en Egberta Roelina Pelinck.

 

 

 

18561114 krant GroningerCourant kerk ds Bolt huwelijk Alagonda

 

1857

Ook in 1857 komt het salaris van de predikanten weer op tafel. Maar liefst een verhoging van vijtig gulden per jaar konden de predikanten van een aantal plaatsen in Drenthe tegemoed zien. Hieronder viel ook de predikant van de kerk te Grolloo-Schoonloo. Anderhalf jaar later lezen we dat de predikant te Grolloo nog steeds bij de kleinverdieners hoort en minder dan ƒ800,- verdient. (Nu een kleine € 8000,-.)

 

18570416-krant-PDAC-kerk-salaris.jpg

 

18581007-krant-PDAC-kerk-traktementsverhoging.jpg

 

 

1857

De eerste predikant van Grolloo maakt zware tijden door. De vrouw van Cornelis, Alagonda Geertruida Borgesius is op veel te jonge leeftijd komen te overlijden. Zij was geboren op 20 maart 1831 en overleden op 27 oktober 1857. Ze overlijdt vier dagen na de geboorte van hun zoon Jan Willem Nicolaas. Zij is slechts 26 jaar geworden. We kunnen ons nauwelijks voorstellen hoe een slag dit was voor onze dominee, maar ook voor de betrokken gemeenschap.

Bronvermelding
Geboorteregister Rolde 1857, archiefnummer 0165.022, inventarisnummer 1857, aktenummer 31, Gemeente: Rolde

 

Bronvermelding
Overlijdensregister Rolde 1857, archiefnummer 0167.022, inventarisnummer 1857, aktenummer 34, Gemeente: Rolde

 

 

1858

Tevens overlijdt in die tijd een zuster van Cornelis. Zij heette Nieske Bolt en werd slechts 29 jaar. Ze is geboren op 12 oktober 1828 en overleden op 31 januari 1858 te Grolloo. Uit het register der gemeente Rolde mogen we afleiden dat de zus van Cornelis bij hem inwoonde.

Bronvermelding
Overlijdensregister Rolde 1858, archiefnummer 0167.022, inventarisnummer 1858, aktenummer 3, Gemeente: Rolde

 

Tijdens deze periode leek het er op dat de kerkgemeenschap van Grolloo-Schoonloo op zoek moest naar een nieuwe dominee. In februari 1858 komen we een bericht tegen over de keuze van Schoonebeek voor de predikant C. Bolt uit Grolloo.

Of het aan de familie-omstandigheden heeft gelegen of het feit dat Cornelis het goed naar de zin had in Grolloo, wordt niet duidelijk. Kennelijk wilde men daar wel iets over kwijt in de courant, maar we lezen dat dit verhaal te "personeel" is. Uit dit laatste mag je voorzichtig opmaken dat persoonlijke omstandigheden een rol hebben gespeeld. Feit is dat Cornelis de benoeming niet aanvaardt en dat men daar in Grolloo-Schoonloo erg content mee is. De tekst in de krant van 15 april 1858 maakt duidelijk dat er "groote blijdschap" is en dat de "veel geachte en geliefde leeraar" voor de functie in Schoonebeek heeft bedankt.

 

18580223-krant-PDAC-kerk-vertrek_Bolt.jpg

18580415-krant-PDAC-Grolloo-Bolt-bedankt.jpg

18580415-krant-PDAC-Schoonebeek-benoeming-Bolt.jpg

18580419-krant-UtrechtseProvincialeCourant-Bolt-bedankt.jpg

 

 

18580610 krant PDAC Bolt bestuur predikanten vereeniging

 

 

1859

Cornelis heeft daarna ook zijn zoon verloren. Jan Willem Nicolaas Bolt is geboren 23 oktober 1857 en overleden op 13 maart 1859, een leeftijd van één jaar en goed vier maanden.

Bronvermelding
Overlijdensregister Rolde 1859, archiefnummer 0167.022, inventarisnummer 1859, aktenummer 8, Gemeente: Rolde

 

 

1860

Het is september 1860 wanneer Cornelis Bolt opnieuw in het huwelijk treedt. Dit gebeuren werd door de gehele gemeenschap gevierd. De naam van zijn vrouw is Anna Ansingh en zij is geboren in Termunten. Anna woont met haar familie in Ruinen en daar is haar vader predikant.

 

Bronvermelding
Huwelijksregister Ruinen 1860, archiefnummer 0166.023, inventarisnummer 1860, aktenummer 19, Gemeente: Ruinen

 

 

18600920 krant PDAC kerk Bolt huwelijk met Anna

 

 

1862

Uit dit huwelijk wordt een zoon geboren. Deze zoon krijgt de naam Jan Willem Bolt. Hij is geboren op 15 februari 1862.

Bronvermelding
Geboorteregister Rolde 1862, archiefnummer 0165.022, inventarisnummer 1862, aktenummer 6, Gemeente: Rolde

 

 

 

1863

Anderhalf jaar later opnieuw een heuglijk feit, de geboorte van dochter Aletta Nieske Bolt op 15 oktober 1863. 

Bronvermelding
Geboorteregister Rolde 1863, archiefnummer 0165.022, inventarisnummer 1863, aktenummer 49, Gemeente: Rolde

 

18600925-krant-PDAC-kerk-Bolt-verhaal.jpg

 

 

1868

Het is ongelooflijk dat Cornelis nog meer te verduren krijgt. Op 11 april 1868 overlijdt zijn tweede vrouw Anna Ansingh op 44-jarige leeftijd (geboren 02 juli 1823 te Termunten, gemeente Wagenborgen),

Bronvermelding
Overlijdensregister Rolde 1868, archiefnummer 0167.022, inventarisnummer 1868, aktenummer 8, Gemeente: Rolde

 

 

1870

En een kleine twee jaar later overlijdt Cornelis Bolt, de eerste predikant van Grolloo-Schoonloo. Geboren op 4 december 1821 te Achtkarspelen en overleden op 21 februari 1870 te Grolloo. Zes dagen na de verjaardag van zijn zoon Jan Willem, die dan 8 jaar oud is geworden. Dochter Aletta Nieske is zes jaar.

Op 33-jarige leeftijd begon hij als predikant te Grolloo en hij is ondanks de karige verdiensten, gebleven. Het zal niet gemakkelijk zijn geweest, om niet te spreken van heel zwaar. Cornelis is slechts 49 jaar oud geworden. Het is wel bijzonder dat in het overlijdensregister wordt gesproken over een leeftijd van 48 jaar.

Bronvermelding
Overlijdensregister Rolde 1870, archiefnummer 0167.022, inventarisnummer 1870, aktenummer 4, Gemeente: Rolde

 

 

 

Cornelis laat twee minderjarige kinderen achter en natuurlijk roerende en onroerende zaken. Door onderstaande krantenberichten zien we hoe in de 19de eeuw een einde komt aan de naam Bolt in Grolloo.

Er is niets meer....

of toch?

Er zou niets meer zijn, wanneer we dit verhaal over onze eerste dominee niet bewaren.

Er zou niets meer zijn, indien we niet stil konden staan bij hetgeen deze man heeft moeten meemaken.

Heeft verdriet gemaakt dat ook hij niet ouder is geworden? Weten doen we het niet, maar we kunnen ons er misschien iets bij voorstellen.

 

Twee boeken door Cornelis Bolt

Cornelis laat ook twee boeken na. In zijn periode al predikant te Grolloo heeft hij twee boeken geschreven. Door middel van Google zijn de boeken gedigitaliseerd. Ze zijn in pdf-formaat via onderstaande links in te lezen. Hierbij moet vermeld worden dat de resolutie sterk verlaagd is, waardoor hier en daar het beeld iets blokkiger is.

 

 

 

De Kerkhervorming, een werk van Gods Geest die in de Gemeente alles leert en de inhoud van het evangelie indachtig maakt.

 

's Menschens Onsterfelijkheid, afgeleid uit zijn eigenaardige natuur.

 

 

Over de kinderen vindt u iets aan het eind van dit artikel. Hieronder verder een overzicht van krantenadvertenties waaruit men zich een beeld kan vormen hoe destijds de bezittingen werden verkocht. 

 

18700228-krant-PDAC-kerk-verkoop-land-Bolt.jpg

 

18700316-krant-PDAC-kerk-nalatenschap_ds-Bolt.jpg

 

18700506-krant-PDAC-kerk-verkoop-boeken-Bolt.jpg

 

18700512-krant-PDAC-verkoop-meubelen_eninboedel_Bolt.jpg

 

18701117-krant-PDAC-kerk-verkoop-onroerende_goederen_Bolt.jpg

 

Hieronder een schermafdruk van het Drents Archief. De officiële notariële stukken moeten we nog een keer scannen, maar opvallend is het aantal comparanten.

 

Waar zijn de kinderen van Cornelis en Anna gebleven? 

Onderstaand is wat ik heb kunnen vinden. Vast staat dat beiden op een gegeven moment in Rotterdam woonden. Of ze dit van elkaar hebben geweten? 

Jan Willem is in Rotterdam gebleven, maar zijn zusje heeft kennelijk haar draai nergens kunnen vinden. Alles lijkt er op dat de kinderen gescheiden zijn opgegroeid. Ik heb ook nergens kunnen vinden dat ze getrouwd zijn geweest. Van Aletta Nieske weten we dat ze alleen voor komt in het alleenstaandenregister van Rotterdam.

We zullen het nooit weten, maar alles wijst er op dat de kinderen het dramatische verhaal van hun vader hebben voortgezet.

 

Jan Willem Bolt - vanaf april 1888 tot  september 1913†

Jan Willem is op 2 januari 1888 in Rotterdam aangekomen. Als beroep staat reiziger vermeld. Hij heeft in de wijk Kralingen gewoond.

Jan Willem heeft op de volgende adressen in Rotterdam gewoond:

• Keerweerstraat F 123, gewijzigd in Vredehofstraat 43 tot 15 augustus 1902
• Hofdijk 20 tot 22 oktober 1902
• Aart van Nesstraat 143 tot 1 december 1903
• Linker Rottekade 95 tot 24 april 1906
• Houttuin 67, gewijzigd in 67a tot 8 juni 1911
• Chrooswijkschestraat 72a

Hij is op 26 september 1913 overleden en dus ook maar 51 jaar oud geworden.

Plaats: Kralingen
Toegangsnummer: 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, Inventarisnummer: 451, Pagina: 35

 

Toegangsnummer: 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten
Inventarisnummer: 851-047, Pagina: 51064

 

 

Handelsreiziger Doodgebleven

Jan Willem was handelsreiziger. Hij stierf kennelijk een eenzame dood. Aangifte van overlijden werd gedaan door een hoofdagent en agend van politie, 4 dagen na het overlijden. Als adres wordt alleen Stieltjesstraat genoemd. In het bevolkingsregister is geen woonadres aan de Stieltjesstraat terug te vinden. Mogelijk is Jan Willem door de politie om zeven uur in de morgen aangetroffen. Met deze gegevens wordt het volgende krantenbericht gevonden:

 

19130927-krant-Rotterdams-Nieuwsblad-JW-Bolt-Doodgebleven

 

Daar waar in het artikel wordt gesproken over een 41-jarige reiziger, moet dit 51-jarige zijn. Jan Willem is kennelijk onwel geworden en ter plaatse overleden.

De Stieltjesstraat is een straat in Rotterdam in het stadsdeel Feijenoord. De straat begint uit westelijke richting gezien bij de Laan op Zuid en loopt door naar de Nassaukade.

Burgerlijke Stand Rotterdam, overlijdensakten
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
Registers van overlijden 1901-1950
Registers van overlijden 1911-1920

1913-1913 Registers van overlijden 1913

 

Aletta Nieske Bolt - vanaf april 1888 tot april 1953?

We kunnen de draad oppakken in 1988. Aletta Nieske is dan 24 jaar. Het is op dit moment niet duidelijk waar ze vanaf haar zesde is verbleven. Is ze naar Batavia gegaan? En hoe kwam ze dan terug vanuit Berlijn? Uit de stukken blijkt dat ze na een kleine drie jaar rondzwerven in Rotterdam weer teruggegaan is naar Berlijn.

 

Aletta Nieske Bolt kwam van Groningen naar Rotterdam op 19 april 1888 en is vertrokken op 21 oktober 1889 naar Tiel.

Zij woonde vanaf 5 november 1890 weer in Rotterdam.

 

 

18890725 krant AlgemeenHandelsblad kerk AN Bolt geslaagd piano

 

 

18890725 krant HaagseCourant kerk AN Bolt geslaagd LO Piano

 

Hoezo Harlingen? Heeft Aletta ook nog in Harlingen gewoond? Feit is dat er meerdere dominees met de achternaam Bolt zijn gevonden en de naam A.N. Bolt komt ook vaker voor, bij vrouwen als ook bij mannen. 

 

18890730 krant DagbladvanFriesland kerk AN Bolt Harlingen geslaagd LO Piano

 

 

 

 

Op 8 september 1893 is ze vertrokken naar Batavia. Zij was van beroep muzieklerares.

18930905 krant Het Vaderland vertrokken naar Batavia

 

18950815 Java Bode Mej AN Bolt verhuisd

 

 

18961103 krant BataviaanschNieuwsblad kerk AN Bolt verhuisd Hotel Wisse

 

 

19030213 Bataviaasch Nieuwsblad AN Bolt piano ensemble

19251118 Bataviaasch Nieuwsblad AN Bolt gevestigd

19290427 Nieuwe Rotterdamsche Courant passagier AE Bolt

 

In februari 1903 lezen we in het Bataviaasch Nieuwsblad dat ze piano speelt of lesgeeft in Hotel des Indes. Maar we lezen dan ook dat ze klaarblijkelijk opgeleid is in Berlijn en wel op de Scharwenka Hochschule. Is ze al eerder in Berlijn geweest?

Op 14 juli 1917 komt ze kennelijk terug. Niet van Batavia, maar van Berlijn. Haar broer is dan al vier jaar dood. Gezien de vele adressen waarop beiden hebben gewoond, mogen we aannemen dat er geen contact is geweest, maar hier is natuurlijk geen zekerheid over.
VERWARRING: In het krantenartikel hierboven lezen we dat ze (indien zij mevr. A.E. Bolt is) van Batavia is teruggekeerd in april 1929. Mogelijk gaat het hier om een andere dame.

 

Vervolgens woont ze op:

• Schoonebergerweg 93b tot 3 augustus 1917
• Vierambachtstraat 10b tot 10 mei 1918
• Haringvliet 35 in het Tehuis voor Vrouwen tot 3 augustus 1918
• Nieuwe Binnenweg 278a tot 14 oktober 1918
• Oostzeedijk 270 tot 8 april 1919
• Stationsweg 79b tot 13 juni 1919
• Van Brakelstraat 28b tot mogelijk 2 juni 1920

Ambsthalve wordt dan vermeld dat ze voor goed vertrokken is naar Berlijn. Ze is dan inmiddels 57 jaar.

Op MyHeritage komen we de volgende gegevens tegen, waarbij ook een overlijdensdatum en plaats. In de archieven van Hoogeveen is echter niets terug te vinden. Dit blijft dus onduidelijk. Zie Gevonden

Gevonden!

Het is 16 februari 2024 wanneer een overlijdensakte van Aletta Nieske Bolt beschikbaar is. Zij is inderdaad overleden te Hoogeveen op 13 april 1953. Het document is hieronder toegevoegd. De gegevens op MyHeritage zijn dus onjuist.

 

 

 

Hieronder de gevonden archiefstukken.

Bronvermelding
Stadsarchief Rotterdam te Rotterdam, Bevolkings­register
Alleenstaandenregister, Registernr. B-12, personen A-Bud, 1880-1890, archief 494-03, inventaris­num­mer 518

 

 

Bronvermelding
Stadsarchief Rotterdam te Rotterdam, Bevolkings­register
Alleenstaandenregister, Registernr. C-29, personen A-Bri, 1880-1900, archief 494-03, inventaris­num­mer 560

 

 

 

Bevolkingsregistratie, Gezinskaarten
Geregistreerde: Aletta Nieske Bolt

Toegangsnummer: 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten
Inventarisnummer: 851-047 Pagina: 51046

Overlijdensakte uit de archieven van de gemeente Hoogeveen. Aletta Nieske Bolt, overleden op 13 april 1953

 

 

Mocht iemand meer informatie hebben, opmerkingen willen plaatsen bij of vragen hebben over deze (of andere) publicaties op oldgrol.nl, dan neemt u s.v.p. contact op via het contactformulier.

 

Opgemaakt juli 2020

Bertus Reinders