Toegankelijkheid

Grolloo van verleden tot heden

VAN KLOMPENMAKER TOT BIBLIOBUS

Elders in dit boekje wordt geschreven over de problemen die veel kleine dorpen in Drenthe kennen; problemen die ook aan Grolloo niet zijn voorbijgegaan. Eén van de gesignaleerde betreurenswaardige ontwikkelingen is het langzaam maar zeker verdwijnen van verschillende kleine middenstandsvoorzieningen uit het dorp. Hieronder wordt in kort bestek aangegeven wat ons dorp ooit aan voorzieningen heeft gekend en wat hier van over is gebleven.

Het was ongeveer rond de laatste eeuwwisseling dat in Grolloo achter het huidige pand Amerweg 16 nog een molen stond welke door molenaar Basjan Luinge werd bediend. Zijn broer Jan Luinge was bakker. Later is hij een bakkerij in het dorp begonnen en die groeide vervolgens uit tot een kruidenierswinkel waarmee Grolloo zijn eerste winkel kreeg. Bakkerij en winkel zijn altijd in handen gebleven van de familie Luinge. Een opmerkelijk feit dat, op deze plaats nog vermelding verdient is dat de molenaar vroe-ger vaak in natura werd betaald. Bracht men bijvoorbeeld 50 pond graan naar de molen dan was 1 pond van de opbrengst voor de molenaar. Het molenaarsdeel nam toe naarmate de levering groter was. Na de Stichting van de Coöperatieve zuivelfa-briek is de hiervoor genoemde molen afgebroken. Een molensteen in de tuin van het huis Amerweg 16 is de enige herinnering.


 middenstand-504712

De winkel van de familie Luinge.

Halverwege de jaren '60 zijn Sikko Luinge en zijn vrouw naast de winkel in hetzelfde pand een cafetaria begonnen. Zo'n vijf jaar later hebben zij de winkel gesloten en vanaf dat moment waren zij alleen nog werkzaam in de cafetaria. Vanaf 1974 runt de familie Watermulder dit bedrijf.

Moet nu vaak de ene winkel snel na de andere de deuren sluiten, er is een tijd geweest dal het omgekeerde plaatsvond. De kruidenierswinkel van Luinge bleef hier niet zo lang de enige want op het adres De Pol 9 begon Basjan de Weme eenzelfde zaak. Jan Stevens trad bij hem als knecht in dienst en heeft later deze zaak van hem overgenomen. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Albert en na verschillende uitbreidingen heeft deze winkel de aanblik gekregen die het vandaag nog heeft. Door de gunstige ligging t.o.v. camping "De Berenkuil" fungeert de zaak van Stevens feitelijk ook als campingwinkel voor de vele bezoekers van dit kampeerterrein.


 middenstand-kruidenier4-504708 Het interieur van de winkel van J. Stevens in 1950. Op de foto J. Stevens, zijn vrouw H. Stevens-Kinds en zoon Albert de huidige eigenaar van de winkel.

In de tijd dat Basjan de Weme en Jan Stevens werkten in hun winkel op De Pol bezat 50 meter verderop (nu Amerweg 12) Jan Hadders een scheersalon. Zijn broer Albert Jan was op dat moment knecht bij de familie Luinge. Hij raakte blijkbaar der-

 middenstand-bakker2-kruidenier6-504709

De winkel van A.J. Hadders in 1935 met daarvoor zijn venterskar.

mate door het werk geboeid dat ook hij graag voor zichzelf wilde beginnen en hij slaagde hierin want na enige tijd nam hij de scheersalon over van zijn broer. Daar enkel bet scheren niet voldoende was om in het levensonderhoud te kunnen voorzien werd ook deze zaak al ras een kruidenierswinkel waarmee Grolloo op dat moment in het gezegende bezit was van 3 volwaardige winkels. Later was een houten kiosk voor de winkel van de familie Hadders de eerste gelegenheid in het dorp waar patat e.d. gekocht kon worden. Dit heeft slechts een beperkt aantal jaren geduurd.

Op de plek aan de Hoofdstraat in Grolloo waar nu Albert Lunsing zijn winkel heeft, lag vroeger het voetbal- en korfbalveld van de plaatselijke club "Ready". Nadat deze club ter ziele was gegaan werd op dit terrein door Jans Lunsing het pand gebouwd waarin hij destijds de vierde kruidenierszaak voor Grolloo begon en welke nu in bet bezit is van zijn zoon. Met de winkel van Stevens zijn dit de twee zaken van de vier genoemde welke zijn overgebleven, nadat eerst Hadders (eind 1970) en kort daarna Luinge hun winkeldeuren definitief hadden gesloten.


 middenstand-kruidenier7-510208

De winkel van familie Lunsing.

Vermeld moet nog worden dat alle winkeliers altijd "gevent" hebben; ze gingen langs de deur in Grolloo en wijde omgeving om te vragen of er nog boodschappen moesten komen en zo dit het geval was dan werden deze later bezorgd. Omdat de winkeliers vaak aan dezelfde deuren kwamen kochten de meeste mensen bij ieder een gedeelte van hun boodschappen. Dit venten is iets dat tot op de dag van vandaag door de overgebleven winkeliers in stand wordt gehouden.
Echter de wijze waarop men de klanten bezoekt is nogal ingrijpend veranderd. Ging men vroeger per bakfiets of met paard en wagen, al geruime tijd geleden is de auto hiervoor in de plaats gekomen. Wat altijd hetzelfde is gebleven is het stukje dienst-verlening aan de klanten dat men in de stad tevergeefs zal zoeken.

Tot zover de winkels waar in de dagelijkse behoeften kon worden voorzien. Daarnaast heeft Grolloo vroeger verschillende andere vormen van bedrijvigheid gekend.

Zo was in het witte huis tegenover de school (Middenstreek 2) waar later kapper Boer de mensen uit Grolloo en omgeving de haren knipte, ooit een winkeltje gevestigd waar textiel werd verkocht. Doch ook deze branche breidde zich uit want in het pand waar momenteel het schildersbedrijf van de familie Epping

 middenstand-504637

J. Stevens achter het paard op zijn venterskar in 1950.

is gevestigd (Hoofdstraat 24) heeft de familie Leever gedurende lange tijd een kleermakerij gedreven.
Daarvoor had Teunis Leever al een kleermakerij in het huis op De Pol waar later Basjan de Weme zijn al genoemde winkel begon.
Dat de familie Leever bijzonder betrokken was bij het kleermakersvak mag blijken uit het feit dat Albert Leever in die tijd enige faam verwierf als ontwerper van een masker dat de boeren moest beschermen tegen opwaaiende kunstmest bij het zaaien van deze meststof. In Grolloo heeft dhr. Leever nog een vakbroeder gehad in de persoon van kleermaker Schuring. Hij had zijn werkplaats op het adres Amerweg 4, de huidige woning van Jan Dilling.

Dhr. Schuring vestigde zich in Grolloo nadat hij de kleermakerij van Tinus Leever had overgenomen omdat deze zich meer ging toeleggen op woninginrichting enz. Onder andere om deze reden heeft hij destijds aan de Schoonloerstraat op nr. 2 een nieuwe

 middenstand-504704

De venterskar met pony van de zuivelfabriek in 1960.

woning annex werkplaats gebouwd waarin ook een ruime winkel was gevestigd. Toen ook deze zaak in november 1970 sloot moesten de inwoners van Grolloo voor het kopen van een lapje stof of aanverwante artikelen naar elders reizen.

Van de makers van kleren maken wij de willekeurige stap naar de bouwers van huizen. Grolloo heeft een tijdlang tegelijkertijd drie aannemers gekend, nl. Enting, Boerma en Smit. De grootvader van de huidige, enig overgebleven aannemers RoeIof en Hans Enting was de eerste die in Grolloo een timmerbedrijf begon. Dit was toen gevestigd in de boerderij waar momenteel familie v.d. Heuvel woont, Amerweg 20. Boerma oefende zijn bedrijf uit in het Oostereind en Smit had zijn werkplaats aan de Schoonloërstraat, nummer 7.


 kog-10-allerlei-014

Deze foto werd in 1930 gemaakt van de eerste timmerman van Grolloo, dhr. R. Weggemans.

In een plattelandsgemeenschap is altijd behoefte geweest aan een smid om de gereedschappen van de boeren te repareren en om de paarden te "beslaan". In de smidse loeide het vuur waarin het ijzer verhit werd om het te kunnen smeden. Vooral in de wintermaanden troffen de boeren uit het dorp elkaar daar omdat voor al in die tijd de boerenwagens ed. gerepareerd moesten worden. Wie vandaag in de smidse in het Drentse Orvelte gaat kijken weet hoe een dergelijke werkplaats er vroeger uitzag en kan zich voorstellen welke sfeer men destijds bij de smid kon proeven.
In Grolloo is de naam Kroeze lange tijd verbonden geweest aan het smidswerk. Jan Kroeze had vroeger een smederij welke later is overgenomen door zijn zoons Albert en Jan.


 hoofdstraat-12-1510212-personen

De woning van fam. Kroeze met daamaast de smederij. De foto werd omstreeks 1928 gemaakt.


 middenstand-smederij3-510221

 

Smid Kroeze voor zijn smederij in 1947.

De smederij van Kroeze was gevestigd in de schuur die nu nog te vinden is tegenover het parkeerterrein van café Hofsteenge in het centrum van het dorp. Naast Kroeze had ook Hendrik Reinders een smederij. Het geluid van zijn hamer op het aambeeld kon beluisterd worden aan de Amerweg waar de werkplaats zich bevond in een schuur tussen de huidige woningen van Baars en Kuipers aan het begin van de Amerweg.
Hendrik Reinders trouwde met de dochter van Albert Geerts, destijds werkzaam op de coöperatieve zuivelfabriek welke zich de eerste tijd bevond in de Voorstreek. Als extra bron van inkomsten had Albert Geerts een fietsenmakerij en via het huwelijk van zijn dochter met smid Reinders kwam na verloop van tijd de fietsenmakerij in de smederij. Volledigheidshalve moet nog vermeld worden dat smid Reinders ook enkele jaren met een rijdende winkel de boer op is geweest. Hendrik Hadders ventte met deze wagen en probeerde potten, pannen, gereedschap, klompen, enz. aan de man te brengen. Erg lang heeft dit niet geduurd. Reinders had in Grolloo ook een taxibedrijf en tot de dag van vandaag zorgt hij voor het vervoer van de kleuters uit Schoonloo, Amen en Ekehaar naar de kleuterschool in Grolloo.
Dit is de ontwikkeling geweest van de smederij in de ware betekenis van het woord. Naarmate er minder boeren in het dorp kwamen nam het eigenlijke smeedwerk af en kwamen er andere acti-


 middenstand-smederij1-504710

De eerste smederij van H. Reinders aan de Amerweg in 1937.


 middenstand-smederij2-504633

De taxi van Grolloo in 1938. Chauffeur was H. Reinders.

viteiten voor in de plaats. Het bedrijf van Kroeze is later overgenomen door Dilling en heeft zich ontwikkeld tot een modern landbouwmechanisatiebedrijf, terwijl Albert Reinders de zaak van zijn vader heeft overgenomen, nadat deze al met het bedrijf was verhuisd naar Amerweg 5. Deze zaak is nu gespecialiseerd in warmtetechniek en loodgieterswerk.



 middenstand-504705

De middenstandsvereniging Grolloo in 1939.

Een goede gelegenheid om een borrel te drinken is er in Grolloo altijd geweest. Het is moeilijk na te gaan welke gelegenheid men daartoe had in vorige eeuwen maar voor zo ver de gedachten reiken van de huidige oudste dorpsinwoners komt men steeds de namen Ratering en De Weme tegen. Café Ratering was daarvoor echter al bekend als café Venekamp. Het tappen van een borrel was voor deze families een bijverdienste want hun voornaamste bezigheid lag toch in het boerenwerk. Dit was het geval met de meeste Drentse café's. Café De Weme had vroeger een volledige vergunning maar omdat men vroeger een vergunning kon kopen en verkopen - nu kijkt men in de eerste plaats naar de vereiste diploma's - maakte familie De Weme van deze mogelijkheid gebruik en werd de vergunning verkocht. Daarna was het café een verlof en kon men er slechts licht alcoholische dranken nuttigen. Een tiental jaren geleden is het café opgeheven en de familie Benders heeft er een woonhuis van gemaakt. (Hoofdstraat 28). Café Ratering heeft zich in omgekeerde richting ontwikkeld. Vroeger was Harm Ratering caféhouder en boer. Zijn dochter Warmeltje trouwde met Hendrik Hofsteenge, de vader van de huidige eigenaar Harm Hofsteenge. Was het café-bedrijf vroeger een aardige bijverdienste, de familie Hofsteenge heeft de laatste jaren het café uitgebreid tot een modern café-restaurant met schitterende zaalruimte voor grote groepen mensen. Ook is een zaal voorzien van kegelbanen. Het café heeft naast een waardevolle functie in de dorpssamenleving nu ook een belangrijke regionale functie gekregen.

Vaste verschijningen zijn altijd venters van buiten het dorp geweest. Omdat naast deze venters van buiten ook de eigen dorpswinkeliers op bezoek kwamen kon praktisch alles aan de deur gekocht worden en dit gebeurde veelal dan ook. Veel kooplui kwamen langs de deur met een koffer voor en/of achter op de fiets boordevol "handel". Naast deze "reizigers" die zeer ongeregeld langs kwamen waren enkele bekende vaste verschijningen in Grolloo Veenhoven uit Elp, Darwinkel uit Deurze, Warmolts uit Rolde, Hadders uit Rolde, Suichies uit Rolde en Talens uit Eldersloo. De meeste venters van buiten zijn verdwenen, behalve Suichies die met zijn groentewagen nog twee keer per week in Grolloo komt. Zoals hiervoor al geschreven, de beide dorpswinkeliers venten nog steeds.

Het laten knippen van de haren of het laten scheren van de baard is ook lange tijd mogelijk geweest in het eigen dorp. De scheersalon van Hadders is al gememoreerd. Ook Hendrik Tiems fungeerde als "scheerbaas", zij het dat hij niet zozeer thuis ontving aan de Elperweg als wel zijn vaste klanten in hun eigen wonling opzocht. Kapper Boer is zeer lange tijd de enige echte kapper in het dorp geweest. Hij begon in het boerderijtje waar nu aannemer Roelof Enting woont (Voorstreek 9) en heeft zich later gevestigd in het witte huis tegenover de school. Hier dreef hij ook een klein winkeltje. Het is al geruime tijd geleden dat hij zijn werkzaamheden heeft beëindigd (oktober 1978) en nu moet men naar elders om geknipt te worden.

De familie Epping heeft in Grolloo altijd het schildersgilde vertegenwoordigd. Het bedrijf met winkel is steeds gevestigd geweest op de huidige plaats, tegenover de kerk, vanaf het moment dat kleermaker Leever hier vertrok. Een pot verf en een kwast kunnen dus nog steeds in eigen dorp worden gekocht naast vele andere artikelen.


 middenstand-510202-dorp

De schilderszaak van fam. Epping.

Ambachtelijke bedrijven keren tegenwoordig, na een lange periode van afwezigheid, vaak weer terug in de kleine dorpen, o.a. aangetrokken door het sterk toegenomen toerisme. In Grolloo is het zover nog niet gekomen. Vroeger had het dorp in de persoon van Albert Boes een rietdekker en Jan de Vries maakte de klompen voor zijn dorpsgenoten. Op Vredenheim beoefende Naber het klompen maken. Grolloo kende een tweede klompenmaker in de persoon van Lukas Huizing. Hij was tevens organist in de kerk. Ook thuis had hij een orgel doch deze gaf op een gegeven moment geen geluid meer. Een orgelmaker kwam er aan te pas en wat bleek: in het orgel zat een muizennest.

In de tijd dat de coöperatieve zuivelfabriek nog de trots van het boerendorp Grolloo was werden hier verschillende melkprodukten verkocht. Met het verdwijnen van deze fabriek verdween ook dit stukje dienstverlening, al kan men er tegenwoordig weer verschillende werktuigen, laarzen, enz. kopen. Het fabrieksgebouw zelf is in 1978 omgebouwd tot een garagebedrijf.

De produkten voor de verschillende winkels werden vroeger aangevoerd door de boderijders Hadders en Nijboer. Werden aldus de ene dag de winkels gevuld, de volgende dag dienden de wagens van de boderijders soms weer om de biggen naar de markt te brengen.


 middenstand-510220

Het voormalige postkantoor van de fam. Veenhof aan de Schoonloëstraat.

Een dorpsvoorziening die nog maar kortgeleden is verdwenen is het postkantoor. Ooit had Hendrik Hendriks een postkantoortje aan huis op het adres Hoofdstraat 30. Later heeft de familie Veenhof dit overgenomen en gevestigd aan de Schoonloërstraat 11. Hier werd de deur gesloten op maandag 9 november 1981.

In dit hoofdstukje is getracht een beeld te geven van wat er in relatief korte tijd is veranderd in een dorp als Grolloo met betrekking tot het voorzieningenniveau. Waar vroeger praktisch iedereen alles kon en ook wilde kopen in het eigen dorp is dit nu niet altijd meer mogelijk en gebruikelijk vanwege ontwikkelingen die elders in dit bock staan beschreven. De laatste paar jaar zijn toch enkele vaste voorzieningen van vroeger teruggekeerd in de vorm van mobiele voorzieningen. Zo komt er tegenwoordig een grote rijdende winkel in het dorp en ook een rijdend postkantoor en een bibliobus hebben Grolloo in hun routes opgenomen. Deze ontwikkeling zorgt nu onmiskenbaar voor een grotere

 kog-10-allerlei-040

Een mobiele voorziening; het postkantoor.

dienstverlening voor de inwoners van het dorp. Toch kunnen zij nooit datgene bieden wat vaste voorzieningen te bieden hebben al maakt de bibliobus hierop een gunstige uitzondering vanwege het veel ruimere assortiment boeken dan men destijds in de bibliotheek in de school had. Met alle mogelijke moeite zal voor-komen moeten worden dat nog meer vaste voorzieningen uit het dorp zullen verdwijnen en waar mogelijk zullen ze teruggehaald moeten worden. De in het dorp ontplooide bouwactiviteiten van de laatste tijd en de daardoor niet geringe toename van jonge inwoners biedt gunstige perspectieven.