Kijk op Grolloo
1 Dorpsgezichten en gebouwen
Als de oudste inwoners van Grolloo diep in hun geheugen graven dan zien zij in hun herinnering een dorp voor zich dat totaal anders is dan het huidige Grolloo. Smalle zandwegen slingerden tussen kromme, oude, met riet gedekte boerderijen door en de bezigheden van de boeren traden in het dorpsleven sterk op de voorgrond. Veel is er sindsdien veranderd waarbij enkele dramatische branden een grote rol hebben gespeeld.
In 1915 was er een grote brand in het Oostereind. Deze begon op de driesprong en van de boerderijen langs de Hoofdstraat en het Oostereind brandde een groot gedeelte af, vooral omdat alle boerderijen met riet gedekt waren. Twee boerderijen bleven gespaard waarvan één is afgebroken. De andere, Oostereind 1, wordt momenteel bewoond door de fam. Pronk.
De tweede grote brand vond plaats in 1922. Het vuur liep toen vanuit de Schoolstraat naar de Hoofdstraat, waarbij opnieuw veel huizen verloren gingen. Zo ook de huizen aan de Hoofdstraat die bij de eerste brand waren blijven staan. Hadden deze branden niet plaatsgevonden dan had Grolloo nu nog de aanblik gehad van dorpen als Orvelte of AaIden met veel oude, rietgedekte boerderijen. Ook andere ontwikkelingen zijn belangrijk geweest voor het karakter van het dorp zoals we dat nu kennen. In 1905 benoemde de boermarke een straatwegcommissie en werd er naar gestreefd om de zandwegen in het dorp te verharden met veldkeien. In 1920 werden in het dorp de eerste wegen verhard. Dit waren de Hoofdstraat en de Amerweg.
De Voorstreek, de Middenstreek en de Zuiderstraat kenden eerst een keienverharding en later een verharding van klinkers, terwijl beide eerstgenoemde wegen tenslotte in ruilverkavelingsverband een asfaltdeklaag zouden krijgen. Ongeveer gelijktijdig met de wegenverharding werd in het dorp ook de straatverlichting aangelegd. De laatste dertig jaar gingen de ontwikkelingen bijzonder snel. Veel boeren beëindigden hun bedrijf, anderen bouwden nieuwe boerderijen buiten het dorp. De boerenbedrijven veranderden in woonboerderijen. In 1958 werd het huidige sportveld aangelegd en in 1965 het dorpshuis geopend. Nieuwbouwwijkjes verschenen zoals de Kruisboomlaan, de Schoonloërstraat en de Hofakkers en de komende jaren zullen in het bestemmingsplan Grolloo-zuid ongeveer veertig woningen worden gebouwd. Aan de Amerweg werd een boerderij tot meerdere wooneenheden verbouwd. De coöperatieve zuivelfabriek werd een garagebedrijf en binnenkort zal men beginnen met de bouw van een nieuwe basisschool op De Pol.
Zullen over 100 jaar de inwoners van Grolloo met dezelfde verbazing naar de foto's van 1986 kijken als waarmee wij die van het begin van deze eeuw beschouwen? Vermoedelijk wel.
Landhuis De Moere
Het Oostereind voor de brand van 1915
Nogmaals het Oostereind in dezelfde tijd. De koedrijver is H. Hofsteenge.
Oostereind, ± 1918.
Willempje Sijbring, Hendrikje Smit, Hillegien Smit, Mart je Zijgers, Geesje Holt.
Landbouwmechanisatiebedrijf Dilling, 1986.
Het Oostereind, ± 1938.
Van Albert Lammers is onderstaande aanvulling.
Misschien kun je je nog herinneren dat schuin achter onze boerderij (Oostereind 3) een oude Saksische rietgedekte boerderij stond? Deze werd door mijn moeder’s oom, Roelof Langejans Sijbring van Oostereind 3a, gebruikt als schuur en boerenstal. Dit was een boerderij van het Los Hoes type zoals er ook een staat in Het Openluchtmuseum te Arnhem (die trouwens tot begin 50er Jaren door de familie Lammers uit Zeijen werd bewoond; familie van mijn Familie Lammers uit Rhee).
Wij zijn in December 1979 uit Grolloo vertrokken. Onze boerderij, jaargang 1925, was verkocht aan een van de gebroeders Warringa. Ik kan mij niet herinneren of in die tijd mijn oudoom Roelof Langejans Sijbring (PS: de familienaam niet Sijbring, maar Langejans Sijbring…. Bij Koninklijk Besluit naamswijziging toegestaan aan mijn overgrootvader Willem L.S. ten tijde van zijn geboorte) nog op Oostereind 3a woonde of al was verhuisd naar de woning op de Schoonloërstraat. Volgens mij in een woning waar Albert de Weme (zie extra informatie hier onder-red.) ook nog in gewoond heeft. Hoe het ook zij, die oude Saksische boerderij werd niet als monument beschouwd maar als “last” en is afgebroken….
Ik weet niet welk nummer deze woning had op de kaart van de Groller bewoningsgeschiedenis. Kun je mij dat misschien vertellen? Het is waarschijnlijk een boerderij uit dezelfde periode als de boerderij van Roelof Pronk op Oostereind 1, die uit ongeveer 1650 stamt.
Apropos 1650….. dat heeft heel veel te maken met het jaartal 1648, Vrede van Munster, toen de 80-jarige oorlog eindigde. In die oorlogstijd zijn veel van de weinige Drenten die er toentertijd waren, gevlucht naar veiliger oorden: Stad Groningen, Glimmen, Haren, Noordlaren…. In de familiegeschiedenis van Sijbring gaat de naam terug tot 13e eeuw in Grolloo/Rolde/Anderen (in de boeken van de Ordelen, evenals trouwens de naam Beijering en de naam Haange) maar komt de naam ook voor in Groningen, Noordlaren, Nieuweschans, maar ook in de buurt van Kleve/Kevelaer in de buurt van Nijmegen…. Verder ook in de omgeving van Meppen en in Noordoost Frankrijk in een klein gebied bij de plaats Bitche…Ik ben van 8 april 1963 en ik vermoed dat ik ca. 2 jaar oud was op deze foto, dus ongeveer 1965 (ik ben geboren in Rhee en we zijn 2e helft 1964 op Oostereind 3 komen wonen, nadat mijn moeders broer Willem Langejans Sijbring overleden was (zelfmoord; verdronken in De Moere)…. Met mij op deze foto Willy Langejans Sijbring (16/06/1947-02/02/2003), een nicht van mijn moeder en dochter van Roelof Langejans Sijbring en Margien W. van Tarel. Deze foto is dus genomen op het terrein van Oostereind 3a met de “oude Sijbring-boerderij” in de achtergrond (bevestigd door mijn oudtante Willemtje Langejans Sijbring, die met Jacobus P. Bentum was getrouwd, lang op Papenvoort als kippenboer heeft gewoond en toen zijn laatste dagen heeft gesleten in een woning op de Schoonloërstraat, ik meen direct naast (voorheen-red.) Cees Bonder)
Kind regards,Albert Lammers
Executive Housekeeper – ms Statendam
Holland America Line
Als antwoord schreef ik (Bertus Reinders) het volgende:
Ik heb direct geantwoord dat ik mij de locatie en de afgebroken boerderij goed kan herinneren. En volgens mij woonde Roelof Langejans Sijbring al aan de Schoonloërstraat op het moment dat Albert uit Grolloo vertrok. De familie Jacob van Rijn, destijds wonende op Oostereind 5, kwam op 3a te wonen. In Oostereind 5 vestigde smid Roelie Dilling zich. Deze had de smederij op de plaats van smederij Kroeze aan de Hoofdstraat.
Mevr. Bentum woonde inderdaad naast Bonder, op nummer 29. Het huis van (voorheen) Bonder kende twee nummers, 31 en 33.
Het oorspronkelijke huisnummer van de afgebroken boerderij verschilt per periode. Zo zien we op "Bewoners per huisnummer tussen 1450 en 1827" dat de boerderij nummer 90 heeft. Op de website www.watwaswaar.nl , waarin we de toestand in 1832 kunnen zien, heeft het huis nummer 99. Helaas houdt de laatst genoemde website op te bestaan per 1 januari 2016. Ik heb gelukkig wel een programma met de benodigde bestanden om de verzamelde informatie te kunnen inzien, maar via het internet is dit dus niet meer te vinden. Een trieste zaak, aangezien opslagruimte toch niets kost tegenwoordig.
De boerderij heeft op deze kaart het nummer 90. Voor meer informatie, klik op "Bewoners per huisnummer tussen 1450 en 1827"
De boerderij met huisnummer 99 behoorde in 1832 toe aan Albert Koops, landbouwer uit Rolde, net als het daar achter gelegen perceel land.
Noot extra informatie over Albert de Weme van Albert Lammers:
Nog een klein weetje over Albert de Weme, Hij woonde met zijn vrouw eind 60-er jaren op Oostereind 6 (waar voorheen Boerma woonde en nadien Hans Reinders met zijn familie). Later dus verhuisd naar zo’n nieuwbouw-woning aan de Schoonloerstraat. Ik herinner me hem toen ooit in de bibliobus te hebben ontmoet, die geparkeerd stond voor de school.
Hij wist mij te vertellen dat hij gedurende de 1e wereldoorlog als soldaat gemobiliseerd was en volgens mij ergens in westelijk Noord-Brabant was gelegerd (kan ook Zeeland zijn geweest… weet ik me niet meer te herinneren).
Kruising Hoofdstraat - Amerweg, ± 1935
De Hoofdstraat na de brand van 1915.
In de verte de boerderij van de fam. Pronk.
Fam. Meems voor hun boerderij in 1914.
Riemke Meems, Henderkien Meems, Piettertje Benus en Griet Meems.
Gerbrand Jansen, Aaltje Jansen- Takens en Rika Jansen aan de Hoofdstraat in 1914. Deze foto is als ansicht gestuurd naar Jan Jansen, als soldaat gelegerd in Millingen, moblilisatie 1917.
Boerderij Hoofdstraat 7, later afgebrand. Herbouwd na de tweede brand in 1922.
Van links naar rechts:
Wed. B. Haange, H. Stenveld-Haange, K. Heleenders, H. Reinds.
Fam. Kroeze die het Ijzer smeedt als het heet is.
Jan Kroeze (Sr.),Klaasje Kroeze-Steenbergen, Annegien Kroeze,Jan Kroeze (Jr.) ± 1928.
De Hoofdstraat met rechts café Ratering in ± 1908
Toevoeging door Bertus Reinders op 25 augustus 2021
De foto van café Ratering van 1908 geeft een perkje met bomen te zien. Klopt dit wel? Links staan boerderijen, maar de locatie is geheel anders dan op de volgende foto. Toch maar even in overleg en de reacties van Gesinus Lunsing en Henk Meems geven duidelijkheid.
Het café stond op de plaats waar thans de parkeerplaats van café Hofsteenge is, dus iets verder naar het noorden.Bij de grote brand van 1915 is het café verwoest en herbouwd op de huidige plek. De woningen noordelijk van café Ratering aan de oostzijde t/m het Oostereind en de woningen/boerderijen in het Oostereind z.z. zijn alle opgebrand behalve Oostereind 12 (thans Joytime), want die is pas omstreeks 1920 gebouwd.
Bakker Luinge heeft de woning annex winkel en bakkerij (Hoofdstraat 12, thans CR Gerrie) omstreeks 1914 gezet, maar dit pand is bespaard gebleven door de grootte van het weiland (de Merk) en vanwege het feit dat dit pand met pannen was bedekt.
Hendrik Hofsteenge, de vader van Harm enz. was met Warmeltje Ratering getrouwd, zodoende de overgang van café Ratering naar café Hofsteenge.
In het huis van Sikko Luinge woonde ene Jan Luinge, familie van Sicco, maar niet diens vader, wellicht een oom. Deze man was ook met een mevrouw Ratering getrouwd, waarschijnlijk een zus van Warmeltje. Uit een overlijdensadvertentie van genoemde Hendrik Hofsteenge lezen we de tekst: "zij die de overledene de laatste eer willen bewijzen worden ten sterfhuize verwacht. Dit is zeer waarschijnlijk het huis van bovengenoemde Jan Luinge geweest, want Arend Renting en Tinie Lunsing (oom en tante van Gesinus) hebben van 1945 tot 1950 café Hofsteenge gerund.
Links van het café op foto de foto van 1920 staan 2 huizen heel dicht op elkaar. Deze zijn beide opgebrand bij de grote brand van 1922. Op deze foto zie je de tramrails, incl. rangeerrails.
Voor wat betreft de bewoners van de panden is het een speurtocht, want de nummering is in de loop der tijden vaak gewijzigd. We proberen een en ander toch even op een rij te krijgen.
Huisnummer Periode Bewoners B15 1880-1910 Reinder Venekamp
Berendina GommerB18 1910-1920 Harm Ratering 1860 C87 1910-1920 Jantje Stevens 1870 C87/114a/90
Hoofdstraat 131920-1936 Harm Ratering 1860 1920-1936 Jantje Stevens 1870 114/115
Hoofdstraat 11Hendrik Hofsteenge
Warmeltje Ratering
Uit het Bevolkingsregister Huisnummer B18 / C87 Bewoners Jaar Harm Ratering 1860 Jantje Stevens 1870 Zwaantje 1889 Warmeltje 1894 Hendrik 1897 Albertje 1900 Hendrikje 1901 Jan 1902
Een gedeelte van de Hoofdstraat omstreeks 1920. Op de voorgrond de tramrails.
Hoofdstraat bij Café Hofsteenge in ± 1930.
Hoofdstraat met Café Hofsteenge in 1936.
Café-restaurant Hofsteenge in 1986.
Hoofdstraat, ± 1930.
De winkel van Luinge aan de Hoofdstraat in 1932
De lagere school in 1983
Cafetaria Gerrie van G. Watermulder in 1986.
Fam. Leever voor de kleermakerij in 1914.
Albert Leever, Tinus Leever, Geert je Snijders-Komduur, Geesje Leever-Snijders, Gerhardus Leever, Berend Leever.
Hoofdstraat Grolloo in 1936.
Op de fiets: Hendrik Hadders, daarvoor Roelof Luinge en Hendrik Jan Hadders.
Kerk en pastorie, ± 1938.
Schildersbedrijf Epping in 1986.
De kerk in de steigers tijdens de restauratie.
Bij de restauratie van de kerk in 1975 werd de torenspits gelicht.
De kerk met pastorie na de restauratie.
De Hoofdstraat, ± 1946. Links de boerderij van de fam. Hendriks.
Het levensmiddelenbedrijf van A. Lunsing in 1986.
Aankomst in Grolloo vanaf Schoonloo zoals het was voor 1975. Inmiddels is alles volgebouwd.
Schoonloërstraat in 1986.
Garagebedrijf Siem Dijkstra in 1986.
Vroeger was dit de Coöp. Zuivelfabriek.
De winkel van CLM in 1986. In de deuropening Lens Beyering.
De Kruisboomlaan in 1983.
Kruising Zuiderstraat Kruisboomlaan, 1986.
Oude Saksische boerderij met schaapskooi aan de Zuiderstraat, ± 1960.
Dit huis is gebouwd in 1765.
Zicht op Grolloo vanaf de Heetlagendijk in 1986.
De Middenstreek in ± 1930.
Wilhelmina van Belkum, WarmeltJe van Belkum-Beijering, ± 1930
Boerderij Middenstreek 5 in 1918 met Egbert Meijers voor de baander.
Henk Enting stuurde - naar aanleiding van het verhaal "Verblijf in de oorlog" op deze site - in november/december 2013 enkele afbeeldingen van schilderijen aan de hand van A. Vermeulen. De schilderijen zijn gemaakt in de jaren zestig van de vorige eeuw.
Aan elkaar gebouwde boerderijtjes in de Middenstreek, afgebroken tijdens de verkaveling in 1967-1968.
Oude Saksische boerderij aan de Middenstreek, nu verbouwd en bewoond door de fam. v.d. Berg en ingericht als antiekboerderij.
De Middenstreek omstreeks 1955.
Gerestaureerde boerderij, Middenstreek 5 in 1986.
Steegje tussen Voorstreek en Middenstreek omstreeks 1930.
De Voorstreek met trambaan. In het midden het pand van de eerste zuivelfabriek, ± 1935.
Henk Enting stuurde een scan van een schilderij van A. (Aart of Aad) Vermeulen. Deze schilder woonde destijds aan de Ordellaan in Rolde, en het schijnt dat hij veel van dit soort schilderijen gemaakt heeft. Dit schilderij is in de jaren 60 geschilderd. (+/- 1966 ?) De straat die je ziet is de Voorstreek en de 2 huizen die er op staan worden nu bewoond door Albert & Grietje Jansen (het geboortehuis van Albert, links) en rechts het boerderijtje (toen) van Bonder. Dit is het boerderijtje waar Harry Muskee destijds woonde en wat nu het museum van C + B. (Cuby & the Blizzards) is.
De Voorstreek ± 1965
Kampeerboerderij "d' olde saks" in de Voorstreek. Inmiddels afgebroken.
Toegevoegd 7 augustus 2021 - bron PDAC 13 juli 1959 - gemeenteraad besluit het pand Voorstreek 2 onbewoonbaar te verklaren.
Gezicht op de Voorstreek in 1958.
Steegje tussen Voorstreek en Middenstreek; ± 1960.
Een blik in de Voorstreek in 1936.
De Voorstreek in 1946.
Boerderij Voorstreek 7 in 1986.
Bouwbedrijf Enting.
Splitsing Amerweg - De Pol in 1917
Eerste rij: Jan Vijfschagt (Gzn.) Hendrik Enting, Henderikus Ottens, Hendrik Hofsteenge.
Tweede rij: Arend Vijfschagt, Hendrik Seuninga, Aaltje Luinge, Ida Alting, Jo Huizing, Hendrik Hofsteenge, Hendrik Seuninga (Dilling), Lambert Seuninga, Arendina Hofsteenge, Aaltje Brands, Willemptje Geerts, Warmeltje Stevens.
Derde rij: Lambert Lanting, Egbert Veldman, Jan de Weme, Hendrik Oeben, Sikko Luinge, Marchienes Lunsing, Luchina Lensing.
Voor het huis van Hendrik Sijbring aan de Amerweg in 1928.
Luchina Sijbring, Marchien Sijbring, Geesje Stoel, Jantina Sijbring.
Albert-Jan Hadders met venterskar voor zijn winkel in 1935.
Achter de kar mevr. Hadders.
Smederij van Hendrik Reinders in 1937, Roelof Geerts, Mans van Tellingen, Hendrik Reinders.
(Op 4 september 2013 kregen we een bericht per mail van mevrouw Karla Motzheim, kleindochter, dat Mans van Tellingen moet zijn Harmanus van Tellingen. - red.
Lees HIER meer over Harmanus van Tellingen.)
De Amerweg bij de winkel van Hadders in 1938.
De Amerweg, ± 1965.
De Amerweg, ± 1965.
Kruising Amerweg-Middenstreek omstreeks 1965.
Dubbele woning in boerderij vorm in 1986.
Hoek Voorstreek-Amerweg.
Fam. Luinge aan de Amerweg. Rechts ziet u een stukje van de oude bakkerij in 1914.
Roelof Luinge, Sina Vijfschagt, Alberdina Luinge-Luinge, Bastiaan Luinge en Jan de Weme, molenaarsknecht bij de fam. Luinge.
De woonboerderij aan de Amerweg in 1986.
Willempje Boes-Thiems in ± 1918 voor het Rietdekkershuisje (De Pol), verbouwd en thans bewoond door fam. W. Hadders.
Oude Saksische boerderij uit de achttiende eeuw.
In 1962 is deze boerderij afgebroken. Op deze plek is toen het nieuwe dorpshuis, genaamd "Markehuis" verrezen
De kleuterschool in 1983.
Het Markehuis in 1983.
De winkel van A. Stevens in 1986.
Het zwembad van De Berenkuil in 1986.
Van deze "Hans en Grietje" huisjes stonden er 24 in het vakantiecentrum "De Berenkuil". Zij zijn nu afgebroken.De foto is van 1953-1954
De kantine van De Berenkuil omstreeks 1953.
De in 1979 vernieuwde entree van de kantine van De Berenkuil.
Oostereind 1926. Albert Hingstman, Harm Jan Hingstman, Henderikus Hingstman, Roelie Hingstman.
De poort van de Berenkuil met de gemeentewapens van de gemeentes die tot 1972 gezamenlijk eigenaar waren van de camping.
Feestelijke opening van de verharde weg in Vredenheim in 1955.
Fam. Braams. Papen voort 1927. Boven: Geesje Braams, Geziena Braams, Reinderdina Braams, Aaltje Braams, Freek Braams. Onder: Egbert Braams met hond.
Hoofdgebouw internaat Papenvoort.
Foto Papenvoort in 1923. Geesje Braams, Frederik Braams, Hendrik Talens, Bouke Bergsma (scheper op Papen voort), Geziena Braams, Roelof Braams Dolfing, Reinderdina Braams op de arm, Egbert Braams.
H