Kijk op Grolloo

3 Landbouw

Grolloo is altijd een agrarisch dorp geweest. Iedereen was boer. Het dagelijks bestuur was in handen van de volmachten van de boermarke, een organisatie van eigenerfde boeren. In deze marke waren alle boeren verenigd. Elke marke had een boerhoorn waarmee men byzonderheden aankondigde zoals vergaderingen, sneeuwruimen, de jacht en het begin van de graanoogst. De es lag met zijn bouwlanden rondom het dorp. De graslanden waren verderaf gelegen langs de stroompjes. Daartussen lagen de uitgestrekte heidevelden voor de schapen. Ook werden hier de brandzoden gestoken. In 1859 vond hier de markescheiding plaats. Men kon toen reeds beginnen met het in cultuur brengen van de heidevelden, maar dit begon pas goed op gang te komen na de uitvinding van de kunstmest. De arme jaren rond 1930 bracht veel boeren er toe hun heideveld te verkopen aan de staat. Het bos wat er in werd geplant vervult nu een belangrijke recreatieve functie. Door het verdwijnen van de heide werden de schapen afgeschaft. Hiervoor kwam rundvee in de plaats waardoor gras- en bouwland beter benut werd. De ontwikkeling ging door en de boerenstand groeide mee. Dit had tot gevolg dat veel samenwerking werd gezocht, wat de opkomst van veel coöperaties betekende, zoals de landbouwvereniging voor de aan- en verkoop van kunstmest e.d., de coöperatieve poterbewaarplaats, het veefonds, het paardenfonds en de coöperatieve dorsvereniging. Dit alles gebeurde om goedkoper te kunnen werken, elk op zijn gebied. De trekkers en de melkmachines kwamen, het begin van de mechanisatie. Toch kon men niet goed uit de voeten omdat de percelen te klein waren. Na de ruilverkaveling in de jaren zestig veranderde dit, een grote verbetering. Alles was bereikbaar en berijdbaar. Dit bracht de mechanisatie pas echt op gang. De trekkers werden groter en de machines daarbij aangepast. Hoewel het destijds in een versneld tempo ging, zien we ook nu nog jaarlijks nieuwe machines verschijnen. Tegenwoordig kunnen we wel stellen dat de ruilverkaveling ook de specialisatie van de bedrijven in de hand heeft gewerkt. Dit is ook mede een gevolg van de economische toestand in ons land. Het gemengde bedrijf mechaniseren kost dubbele aanschaf van machines, wat veel te duur is. Men probeerde dit op te lossen door gezamenlijke aanschaf bij de coöp. dorsvereniging, die daarvoor moest worden omgebouwd tot een coöp. werktuigenvereniging. Ook het gewassenbestand veranderde zeer drastisch. De granen verdwenen en de aardappelverbouw voor de fabrieksmatige verwerking nam toe. Ook de teelt van pootaardappelen voor export en de verbouw van bieten nam snel toe. De aardappelmoeheid verscheen en legde de verbouw van aardappelen aan banden. Als vervangend gewas verbouwt men tegenwoordig veel maïs, wat ook goed past op de grote veebedrijven. Altijd konden alle producten goed worden afgezet tegen goede prijzen. Anno 1986 lijkt hieraan een eind te zijn gekomen. Er is overproductie. De AVEBE zit met een miljoenenschuld, die ten dele op de boerenleden/leveranciers zal worden verhaald. Ook de suikerbieten dalen in prijs. Er is reeds te veel suiker. Daarnaast zitten ook de veehouders met het probleem van de overproductie. Het zelfde geldt voor de vleessector. De ingestelde superheffing voor melk is nu al een blok aan het been voor veel boeren en de mestproblematiek zal dat zeker worden. Er worden in de landbouw thans proeven genomen met alternatieve gewassen. Laten we hopen dat deze spoedig worden gevonden en dan ook in financiëel opzicht arbeidsvreugde geven.

De Boerhoorn van de Boermarke Grolloo

Vroeger kreeg ieder perceel in 't voorjaar een laagje stalmest. Hendrik Hofsteenge (Szn.) brengt zijn voertje weg.

Ploegen met de paarden, Jt. Naber.

Onder het toeziend oog van vader Lambertus Oving maken lans en Berend de ploeg in orde (1938).

G. Teunissen aan het ploegen 1986

Het land wordt klaargemaakt. Vroeger was dat soms nogal zwaar werk. Dit lijkt meer een recreatieve ontspanning. Het fraaie driespan van Gebr. Naber.

H. Warringa en Geert Warringa met paard. De wipkar is reeds op luchtbanden.

Berend Oving met paard en wagen.

Even draven, Jan Boer (Jzn.) ± 1950

Voorjaar. Hier een groep mensen bezig met oergraven. Met kipkarren werd het produkt naar een oplaadplaats gereden. ±1920.

In mei en november werden de paarden "herschat" voor het paardefonds.
Schatters van links naar rechts:Willem Harms, Jan Schonewille, Siem Stegeman.

Als de vruchten in de grond waren was er tijd voor turfgraven en zoden steken. Hier is men met het laatste bezig. lans Lensing en lannes Oosting. ± 1940.

Even dartelen in de vrije natuur.

Roelof Dilling Jr. bezig met hooien.

In vroeger jaren werd er geopperd. Hier Lambertus Lesschen terwijl zijn vrouw Jacobje Moek bezig is met aanhooien.

Even de inwendige mens versterken. Dezelfde personen met hun dochter Jennie. Het paard wacht geduldig.

Hier is fam. Gommers bezig met hooiladen.

De trekpaarden in aktie op de Landbouwtentoonstelling in Rolde. De pyramide wordt gevormd door Egbert Geerlig op de top. Tweede rij links: Geert Warringa, rechts: Jan Zeewuster (Bzn.) Onder links: Klaas Boer, Siem Stegeman, Roelof Jansen.

Koert Hagting heeft de wagen vol en rijdt naar huis Juni 1953).

In alle rust even bijpraten. Roelof Dilling op de knieën en Jan de Weme op knie en elleboog.

De zeis wordt gehaard door Geert Gommers. Goed scherp gereedschap is het halve werk in de oogst.

Toen de maaimachine was uitgevonden, moesten daarvoor de messen worden geslepen. Jan Lanting draait en Arend Vijfschagt slijpt het mes.

Met een volle zeis aan het maaien in het koren.

Fam. Kaspers en fam. Hoving in 1950 met een tweepaardsmachine.

Hokken van rogge met 2 banden gebonden.
Links: Jan Geerlig, midden: Arend Seubring,rechts: Egbert Meyers. (1947).

Even rusten van het zware werk en wat eten. Van links naar rechts: Jantinus Enting, Jan Timmer, Harm Enting, Lucas Enting en Margje Enting.

Er waren zowel één- als tweepaardsmachines . Hier Jacob Kaspers bezig in 1959.

De volle ploeg van de fam. Warringa. V.l.n.r.: Gien Warringa, Henk Warringa, Geert Warringa, Marchien Warringa-Bruins, Grietje Warringa, Gerrit Bruins en Rieks Kuper.

Er werd veel samengewerkt in de oogst. Hier fam. Hingstman klaar voor de start. Op de zitting links: Roelof Luinge en Harm Jan Hingstman.
Bij de paarden: Henderikus Hingstman (Hzn.)

Inhalen bij fam. Hoving, 1949.
Van links naar rechts: Albertus Ratering, Harm Sloots, Jantien Pepping-Ratering, Jan Ratering, Els Wiltjer, Poppe Hoving, kinderen: Dina Pepping en Harm Pepping.

Hendrik Beijering, Zuiderstraat, 1950.

Het opzetten van korenmijten, het zgn. "miet zetten."

Dorsen met een Lans-Buldog tractor in 1931. Misschien wel de laatste wintermijt. Omdat ze zo prachtig is gedekt - met een fraai topje op - mocht ze eerst nog even op de foto.
Personeel dorsmachine van links naar rechts: Willem Pepping (machinist), Aaltines Bakker, Harm Pomp, Harm Hadders.
Liggend: Hilbert de Wit, Berend Veldhuis, Jan Jannes Kuipers.
Op de achtergrond: Albert Boer (Kz.), en nog juist zichtbaar Jacob Ratering.

De wagen is weer leeg.
Achter: Willemtje Geerts. Midden: Albert Geerts, naast het paard Jan de Weme.

Dit is het resultaat. Een prachtige rij korenmijten. Binnen enkele jaren zal niemand ze meer kunnen "zetten".

De stro-pers met personeel.

De herfst en wintermijten moesten gedekt worden om de ergste regen buiten de garven te houden. Dit gebeurt hier nog met bossen gedorst graan. Later werd ook pakstro gebruikt. Foto bij Braams op Papenvoort

Pakkenbult.

Hier de pers.

Aan het stro persen, 1986.

Vroeger gebruikte men een dorsmachine waar het stro los weer uitkwam, de zgn. langstrodorsmachine. Hier zo'n machine met de strobinders in 1924. Hendrik Enting, Geert Gommers (Jz.), Jan Oeben, Hendrik Hadders (Gz.), A/bert Jan Hadders (Hz.), Piet Bakker, Hendrik Hadders.
Tweede rij: Hendrik Seuninga, Jan Hadders (Hz.), Trientje Enting, Jan Enting, Annechien Gommers en Jans Abbingh.

Dorsmachine met personeel in 1939.
Van links naar rechts: L. Hooiveld, H. de Wit, H. Wolters, H. Hadders, J. Zeewusler, B. Bults, H. Hooiveld en W. Pepping.

Als het seizoen was afgelopen werd het stof even weggespoeld bij Café Hofsteenge. Van links naar rechts: Hilbert de Wit, Jan Jannes Kuipers, Harm Hadders, Willem Seubring, Willem Pepping, machinist en Harm Pomp.

Aan het dorsen. Geert Warringa met zak graan op de rug. Op de wagen Evert Gommers. Kinderen Geert en Hendrik Warringa.

De stoppel moest worden omgeploegd, het zgn. zwartmaken. Jan Schonewille bezig met de 2-schaar karploeg.

Na de korenoogst (de bouw) en inhalen kwam het aardappelkrabben, waar men hier mee bezig is. Hieraan had men weken werk. Egbert Braam en Jantje Braam-Meenderman aan het krabben.

Later werd dit werk makkelijker door de voorraadrooier . Men hoefde toen hoofdzakelijk alleen maar meer te zoeken. Hier is Wander Bonder bezig met rooien.

Hier is de fam. Naber bezig de aardappelen op te zoeken.

Zo worden in 1986 aardappelen gerooid. Op de machine P. Sijbring.

Aardappelen klaar maken op de ouderwetse manier. Eerst de sorteermachine, later een schokker, meestal met motor. Dan konden meer maten gelijk klaar gemaakt worden. Weger Egbert Braams, bij de tafel Jan Elders, Roelie Braams gooit de mand leeg en Egbert Tiems.

Toegevoegd door redactie Old Grol

19410929 krant NvhN poterbewaarplaats

De poterbewaarplaats, 1986.

Anneke en Hilko Hagting aan het werk met een moderne sorteermachine met lees band en afweeginstallatie in 1986.

Voor een goed produkt is goed melken van groot belang. Daarom werden door het bestuur van de zuivelfabriek de zgn. "melkers cursussen" georganiseerd. Hier een groep deelnemers.
Staande van links naar rechts: Jan Oosting uit Odoorn, de voormelker, Marchien Meyers, Aaltje Jansen, Hendrik Haange, Jacob van Rein, Lucas Sijbring, Hendrik Lunsing (directeur van de fabriek).
Aan het melken: Bastiaan Haange, Jan Stevens, Jan HoJsteenge. Marchien Sijbring gooit de emmer leeg.
Liggend: Jan Langejans Sijbring, Jan Meyers en rechts naast de bussen Reinder Dilling en Jan Jansen.

Toegevoegd d.d. 9 maart 2022

Het Drents Archief vroeg wie de vrouw op de foto was. De tekst hieronder is afkomstig van Facebook.

De jonge meid op de foto is Jantje Dilling (1934). Ze woont in die tijd met haar ouders op de boerderij in Grolloo. Ze werkt in Assen bij de DETI, het Drents Economisch Technologisch Instituut, aan de Stationsstraat. De taak van de DETI is onderzoek en acquisitie. Bij het onderzoek gaat het om het aanleggen van uitgebreide documentatie op sociaal¬economisch gebied en het verzamelen van allerlei relevante statistische informatie en het analyseren van de aard en de structuur van het Drentse bedrijfsleven.

De heer Voormolen is er directeur en Jantje is zijn secretaresse. Ze gaat vaak de provincie in om nieuwe bedrijven binnen te halen.

Op een mooie dag in 1958 wordt ze als volleerd fotomodel naast een koe (Gretha) van haar ouders op de gevoelige plaat vastgelegd met een emmer in de hand. De foto, gemaakt in opdracht van haar werkgever, wordt gebruikt in een folder.

In 1953, een paar jaar voor deze foto, ontmoet Jantje Simon Trommel uit Assen, militair en broer van een oud-collegaatje. De vonk slaat over. Na een paar jaar verkering, verloven ze zich en in '59 trouwen Jantje en Simon in het gemeentehuis in Rolde en in de kerk in Grolloo. De eerste jaren verhuist het echtpaar, door het werk van Simon, veelvuldig binnen Friesland, Drenthe en Overijssel. Jantje en Simon hebben een zoon en twee dochters.

Afgelopen mei vierde het echtpaar hun 60-jarig huwelijksjubileum. Via de familie app werden Simon en Jantje op de hoogte gebracht van de zoektocht naar "het meisje met de koe" van het Drents Archief én vernamen ze dat de foto vandaag zelfs in de krant staat!

Het aantal melkkoeien breidde zich steeds uit en het machinaal melken deed zijn intrede. De koeien werden rond de melkwagen vastgezet. Hier is Jantje Hagting bezig met het legen van de gewone emmer. Juni 1963).

De mechanisatie breidde zich steeds verder uit. Hier komen er al geen emmers meer aan te pas. De melk gaat rechtstreeks van de koe in de weidetank, waarna het thuis wordt overgepompt. Melkers L. Lesschen en J. Lesschen Moek.

Henk Beijering aan het melken in een moderne melkkelder. 1986.

Een vergadering van de ruilverkavelingscommissie. Lambertus Lesschen, Hendrik Dilling, Jan Jansen, Popke Hoving, Wiebe Jobing, Lucas Hagting, Jantines Beijering (Lzn.) half zichtbaar.

Ons dorp had twee huisslachters, welke in de wintermaanden meestal druk werk hadden, want wie werkt moet ook eten. Op ieder bedrijf mestte men wel een varken voor eigen vlees, en hoe dikker spek hoe liever. Hendrik Oosting heeft er hier weer één geslacht en klaar aan de ladder gehangen. Dezelfde avond of de andere dag werd het varken uitgebeend en ingezouten.

Niet alleen in ons dorp maar ook in de omliggende dorpen moest de slager aantreden. Lambertus Oving heeft hier geslacht bij Zeewuster te Nijlande. Ook Berend Oving heeft dit beroep nog van zijn vader geleerd. Nu worden er bijna geen huisslachtingen meer gedaan.

Leden van de Landbouwvereniging met hun echtgenotes op excursie bij Centraal Bureau.
Eerste rij: J. Boer-Reinders, M. Warringa-Bruins, H. Popping-Stenveld, T. Luinge-Hoving, H. Oosting-Lesschen, ?, J. Jansen-Schutrup, Roelof Sijbring, A. Speelman-Boer, Jan Gosting, T. Hoving- Wiltjer, M. Westerhof-Beijering, H. Beijering-de Weme, M. Beijering-van Noord, M. Enting-Koerts, H. Seuninga-Smit, G. Willems-Strijk, M. Geerlig-Meijers, E. NijmeijerKruimink, G. Brands-Gulmans, H. Hoiting-Bastiaans, Roelfien Hingstman, T. Wolbers-Kamping, 1. Wolters-Steenwijk, Albert Boer.
Tweede rij: Popke Hoving, Pieter Sijbring, Jan Geerlig.
Derde rij: Albert Nijmeijer, Bareld Westerhof, Gerrit Brands, M. Langejans Sijbring-van Tarel, Gerrit Luinge, Berend Jansen, Geert Lensing, Albertus Willems, Lambertus Speelman, Willem Naber, Jan Beijering, Jacob van Rein, Hendrik Popping, Hendrik Seuninga, Lambert Beijering, Geert Warringa, Jacob Ratering.
Vierde rij: Twee meisjes en in de band Harm Enting.

Hier de andere deelnemers aan deze excursie.
Eerste rij: Lens Beijering, Lambert Dilling, Hendrik Beijering, Siem Stegeman, Jan de Weerd, Hendrik Hendriks, Harm Hof, H. Dilling-Sijbring, Roelof Dilling, Bonne Zeewuster, Jan Hingstman, Mevr. Burema, Mevr. Hoving, Mevr. Bakker, Jan Bakker.
Tweede rij: Tinus Leever, Roelof Oeben, Albert Beijering, Jan Hartlief, Roelof Roelfsema, G. Hingstman-Meenderman, G. Pronk-Menninga, Jan Jansen.
Derde rij: W. v.d. Wal- Veenhof, ? , Simon v.d. Wal, I. Veenhof-Geuzinge, D. Frome-Jansen, ? , Z. Schuurman- Veenhof, Jt. Beijering-Dilling, G. Leever-Ties, H. Oeben-Smit, H. Dillingh-Staal, A. Sanders-Gommers, J. Dilling-Kroeze, J. de Weerd-Doljing, A. Stegeman-Dijks, M. Boer-Wolf, J. Roelfsema-Huizing, J. Hartlief-Reinders, Bertus Frome, Thale Lesschen, Roelof Pronk, Jan Sanders.

Om ook de jeugd als toekomstige boeren vertrouwd te maken met de "voordelige" kunstmest aankoop bij C.B. maakten ook zij een excursie naar dat bedrijf in Rotterdam.

Het biobed bij de varkenshouderij van de fam. Beijering om milieuverontreiniging tegen te gaan. In gebruik genomen in 1986.

Toevoeging september 2013 door Bertus Reinders

Een bericht van Henk Enting op maandag 23 september 2013:

 

Hoi Bertus,

Deze foto kwam ik laatst op de website (Facebook) van Egbert Meijers tegen. Ik heb de foto + de bijgaande tekst van zijn Facebook - pagina gehaald. Ik weet niet of jij deze foto kent, maar ik vond hem wel mooi. Op de achtergrond de boerderij aan de Amerweg waar vroeger de fam. Seuninga / Fam. Ab Willems / Fam. Bronsvoort / … / en nu de fam. De Vries woont. Deze boerderij is (in 1999?) afgebrand en daarna weer herbouwd.

Misschien leuk voor de website Old Grol.

Groet’ n, Henk.

 

Reactie van Egbert Meijers:

De foto is gemaakt ten westen van Grolloo, op het land aan de Amerweg. Rechts de familie Meijers, mijn vader Tieme, zus Aaltje, opa Egbert Meijers sr. moeder Riek en ik. Links oom Jan en tante Margie Geerlig met hun kinderen.

Egbert Meijers